Wstęp
Zimowanie mrówek budzi wciąż nowe dyskusje na temat potrzeby tego procesu. Biorąc pod uwagę fakt, że wiele gatunków mrówek występujących w naszym kraju występuje także na południu Europy, można uznać proces zimowania za zbędny. Wiele jednak z tych gatunków występuje na dalekiej północy Europy, a proces zimowania jaki w tamtych rejonach występuje wpływa bardzo pozytywnie na rozwój kolonii. Ostateczna decyzja zawsze powinna zostać podjęta przez hodowcę, który najlepiej będzie wiedział czego oczekuje od niego jego kolonia. Warto jeszcze zauważyć, że z biologicznego punktu widzenia zwierzęta zmiennocieplne (np. gady i owady) nie podlegają hibernacji a stanowi odrętwienia. W tym stanie, najwyższa i najniższa temperatura ciała mrówki jest taka jak otoczenie (czyli w warunkach sztucznych najczęściej ok. 0-8°C), a tempo metabolizmu ( zależnie od temperatury) zmniejsza się nawet o setki razy względem tempa metabolizmu w temperaturze co najmniej pokojowej.
Informacje ogólne
Ogólnie ujmując istotę zimowania, jest to proces polegający na stopniowym obniżaniu temperatury ciała mrówek do temperatury bliskiej 0°C aby zmniejszyć ich metabolizm, a królowe po przebudzeniu „zmusić” do intensywniejszego czerwienia. Zimowanie sprawia, że życie mrówek w naszej hodowli staje się bardziej zbliżone do tego ze środowiska naturalnego.
Zimowanie
Proces zimowania czyli obniżenia temperatury ze stanu wyjściowego do stanu odrętwienia mrówek i znów do stanu temperatury wyjściowej składa się z trzech głównych etapów: Przygotowania, Właściwego Zimowania i Rozbudzania.
1. Przygotowanie
Rozpoczynając zimowanie należy nakarmić mrówki tak, aby pokarm wystarczył im na cały okres zimowania. Do tego celu używamy pokarmu najlepiej wysokoenergetycznego (np. miód pszczeli). Dajemy dość duże porcje tego pokarmu, aż wszystkie robotnice będą miały porządnie napchane odwłoki albo gdy już kolonia przestanie całkowicie interesować się pokarmem. Drugim ważnym elementem jest nawilżenie gniazda, oczywiście w granicach normy. Od tego momentu możemy zacząć faktyczne 4-tygodniowe przygotowanie do zimowania mrówek. Jako temperaturę startową przyjmujemy 28-30°C. Spadek temperatury rozciągamy w czasie 1 tygodnia. Temperaturę obniżamy o ok. 10 kresek do poziomu 20°C. Następny tydzień jest to obniżanie temperatury o kolejne 5 kresek do poziomu 15°C. Na początku tego tygodnia, można podać ewentualnie co nieco miodu bądź zwilżyć gniazdo, gdybyśmy uznali że odwłoki mrówek są bardzo chude lub gniazdo jest bardzo suche, jednak te zabiegi nie są wskazane jeśli nie ma ważnych ku temu powodów, gdyż mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc mrówkom. Trzeci tydzień to obniżenie temperatury z 10 do 15°C. Metabolizm i aktywność mrówek będzie już spowolniona na tyle mocno, że zgromadzone zapasy pokarmu i wilgotności w zupełności wystarczą na cały okres zimowania. Czwarty i ostatni tydzień zimowania to okres szybkich spadków temperatury, aż do osiągnięcia tej końcowej. W pierwszym dniu tego tygodnia temperatura ma wynosić 9°C i codziennie powinna być stopniowo o 1-2°C obniżana aby na końcu czwartego tygodnia przygotowań wynosiła 0-5°C. Obniżanie temperatury powinno się odbywać przy nieustających obserwacjach, tak aby w razie jakichkolwiek niepokojących sytuacji ( np. nagła śmierć części robotnic) można było szybko zareagować). Szybkość tych procesów można oczywiście skrócić, jednak w przypadku już rozwiniętych kolonii odradzam sytuację gdy czas przygotowania do zimowania trwa 15 min , które polega właściwie na wyłączeniu lampki, a następnie włożeniu kolonii do lodówki. Może to mieć katastrofalne skutki dla kolonii.
2. Zimowanie właściwe
Jest to chyba najprostszy i najprzyjemniejszy etap zimowania mrówek. Odbywa się on w temperaturze 0-5°C i dobrze byłoby, gdyby nie trwał on krócej niż 1 miesiąc. Generalnie nic nie musimy robić oprócz jednej najważniejszej i najistotniejszej czynności w całym zimowaniu- musimy non stop mieć pieczę nad tym co dzieje się z mrówkami. Nie możemy włożyć np. do lodówki mrówek i wyciągnąć ich po miesiącu, bo może sie okazać że wyciągniemy 80% martwych mrówek. Mając kontrolę nad przebiegiem właściwego zimowania możemy w razie potrzeby szybko i skutecznie zareagować.
3. Rozbudzanie
Rozbudzanie jest to proces odwrotny do Przygotowania, tzn. czynności wykonywane w tym etapie są w odwrotnej kolejności niż podczas etapu Przygotowania. Podstawową różnicą jest szybkość zmian temperatury. Na tym etapie może ona być znacznie szybsza i może trwać nawet tylko 2 tygodnie. Nie radzę jednak aby proces rozbudzania polegał na wyciągnięciu mrówek z np. lodówki na kaloryfer o temperaturze 30°C. Już po osiągnięciu temperatury 15-20°C należy udostępnić kolonii pokarm białkowy jak i energetyczny.
Podsumowanie
Zalety i korzyści
Zimowanie daje możliwość niejako odpoczynku nie tylko dla samej królowej ale także i całego mrowiska. Powoduje ono także, że królowa po przebudzeniu składa bardzo dużą ilość jajeczek, w krótkim czasie. Zimowanie sprawia także, że królowa jak i same robotnice żyją względnie dłużej, gdyż ich życie „ zatrzymuje się” na pewien okres. Ponadto nam samym daje chwilę wytchnienia i odpoczynku od trudów związanych z chowem mrówek :).
Wady i trudności
Podstawową wadą jest brak możliwości oglądania zmagań naszych podopiecznych gdyż w czasie stanu odrętwienia nie wykonują praktycznie żadnych ruchów. Największą trudnością może się okazać stopniowe obniżanie temperatury mrówek. Jest to trudność nie do przeskoczenia dla wielu hodowców i wtedy trzeba improwizować albo drastycznie skracać czas przygotowania do zimowania, co może negatywnie odbić sie na naszych podopiecznych.